** رونق بازار خرید و فروش تخمک و جنین؛ بیشترین سود درمان های ناباروری در جیب دلالان
روش لقاح خارج از رحم یکی از روش‌هایی است که به دنبال پیشرفت درمان‌های ناباروری حاصل شده و طی سال‌های گذشته بارور شدن بسیاری از زوج‌های نابارور را به همراه داشته است، روشی که مبنای آن لقاح نطفه زن و مرد در خارج از رحم بوده و پس از آن جنین به درون بدن زوجه برگشت داده می‌شود و بسیاری از زوج‌هایی که به دلیل مشکلاتی چون بسته بودن لوله‌های رحمی زن و ضعیف بودن نطفه‌ها، امکان باروری طبیعی نداشتند را دارای فرزند کرد؛ البته شرط استفاده از این روش کمکی این بود که مرد دارای نطفه و زن دارای تخمک باشد.
اما در مواردی که مرد از داشتن اسپرم یا زن از داشتن تخمک محروم است بحث اهدای نطفه مطرح می‌شود، به گونه‌ای که از اسپرم یا تخمک فرد دیگری استفاده می‌شود.
فرد اهدا کننده در طول روند درمان زحماتی چون مصرف دارو و عمل جراحی کوچکی را متحمل می‌شود و به همین دلیل در ابتدا مبالغی به عنوان جبران این زحمات از دریافت کننده به اهدا کننده پرداخت می‌شد، اما در این کار با گذشت زمان، واسطه‌هایی به وجود آمد که ارتباط دهنده گیرنده‌ها و دهنده‌ها بودند و خواه ناخواه نیز مبالغی برای آنها در نظر گرفته شد.
این رویداد مالی تنها در مورد اهدای تخمک صورت نمی‌گیرد بلکه در خصوص اهدای جنین و رحم جایگزین نیز انجام می‌شود.
با یکی از این واسطه‌ها که آگهی همراه با شماره خود را در سطح پایتخت پخش کرده است دو بار تماس گرفتم یک‌بار به عنوان گیرنده و بار دیگر به عنوان اهداکننده:
خانم جوانی بود در همان ابتدا این کار را کاملا قانونی و شرعی دانست و گفت که تمام آزمایشات و روند درمان در بیمارستان‌های خصوصی مطرح و کاملا مطمئن انجام می‌شود.
وی در خصوص شرایط لازم برای این کار افزود: فرد باید حتما متاهل باشد و رضایت کامل زوج نیز ضروری است، همچنین باید سابقه زایمان یا سقط جنین نیز داشته باشد.
وی تاکید کرد: پس از انجام آزمایشات و در صورت عدم وجود مشکل به مدت حدود ۱۲ روز داروها و آمپول‌های هورمونی برای تحریک تخمک‌گذاری مصرف می‌شود و پس از آن عمل جراحی کوچکی انجام می‌گیرد و بابت این کار ۸۰۰ تا یک میلیون تومان پرداخت می‌شود.
وقتی در خصوص مرکز یا موسسه خاصی برای مراجعه سوال شد، گفت: در صورت تمایل تنها با همان شماره تماس بگیرم و هیچ مرکز خاصی در این زمینه وجود ندارد.
اما بار دیگر که به عنوان گیرنده تماس گرفتم، اظهار داشت: پرداخت تمامی هزینه‌های آزمایشات، معاینات و داروها به عهده فرد گیرنده است و باید بیش از سه میلیون و ۷۰۰ هزار تومان بابت این کار پرداخت کند.
این واسطه تاکید کرد: بیمارستان‌ها برای برقراری این ارتباط هیچ اقدامی نمی‌کنند و آنها احتیاج به واسطه‌ها دارند تا فرد اهداکننده و گیرنده را به هم ارتباط دهد.
به گفته این فرد این کار کاملا قانونی است؛ اما آیا قانونی و شرعی بودن می تواند دلیل ورود پدیده ای چون واسطه گری و دلالی به مقوله درمان باشد؟ آیا با گسترش و ادامه یافتن این کار بیم این نمی رود که به بخش های دیگر درمان نیز تسری پیدا کند؟ آیا ورود اتفاقات مالی به بحث درمان یک معضل و آسیب اجتماعی نیست؟
** عدم برخورد با دلالان باعث ورود آنها به حوزه‌های دیگر درمان می‌شود
دکتر مجید ابهری، متخصص علوم رفتاری در این خصوص می‌گوید: همواره در مسیر رفتارهای انسانی عده‌ای سودجو و فرصت‌طلب به دنبال منحرف کردن راه‌های انسانی و بشردوستانه هستند، پس از فعالیت دلالان و واسطه‌ها در امر پیوند کلیه و سوء استفاده از درد و رنج بیماران، امروز شاهد خرید و فروش تخمک و اسپرم و اجاره رحم هستیم، در این زمینه نیز دلالان با بالا بردن قیمت‌هایی که هیچ مبنایی ندارد، باعث می‌شوند تا زوج‌هایی که از داشتن فرزند محرومند، مبالغ غیرواقعی و کاذب برای فرزنددار شدن پرداخت کنند.
وی ادامه می دهد: در این زمینه مراکز تخصصی چون؛ "رویان" که دستاورهای علمی قابل توجهی دارد نباید اجازه فعالیت به این افراد دهند و باید با آموزش و اطلاع‌رسانی، دست این فرصت‌طلبان را از مقوله درمان ناباروری کوتاه کنند.
ابهری تاکید می‌کند: در حال حاضر که سیاست‌های افزایش جمعیت و تشویق فرزندآوری در دولت پیگیری می‌شود، باید گروهی تخصصی در این زمینه شکل بگیرد و ضمن انجام آسیب‌شناسی دقیق، با اطلاع‌رسانی و آموزش به موقع دست فرصت‌طلبان و سودجویان را از این بخش کوتاه کنند.
این متخصص علوم رفتاری می‌گوید: متاسفانه برخی زنان و مردان سودجو با ناجوانمردی از نابارودری برخی از زوج‌ها سوء استفاده کرده و به بهانه فقر و تنگدستی با تحمیل هزینه‌های گزاف باعث وارد شدن فشارهای اقتصادی به زوج‌های علاقه‌مند به فرزند می‌شوند.
وی ادامه می‌دهد: در صورت عدم برخورد با این مسأله در آینده شاهد بروز ناهنجاری‌های فرهنگی، اخلاقی و انسانی خواهیم بود و دلالان و فرصت‌طلبان حوزه کاری خود را به ابعاد دیگر نیز گسترش می‌دهند.
مسأله دیگر این است که اگر واسطه‌گری در درمان ناباروری نوعی معضل و آسیب اجتماعی است پس قطعا کاستی‌ها و مشکلاتی وجود دارد که به تبع آن، راه برای ورود دلالان به این عرصه باز شده است، اینکه آیا تعداد مراکز تخصصی درمان ناباروری در کشور جوابگوی نیاز نیست یا صف های طولانی در مراکز تخصصی درمان ناباروری برای این کار باعث روی آوردن بیماران به دلالان می شود و در این مقوله نیز مانند بسیاری از معضلات اجتماعی ردپایی از فقر وجود دارد و و نیاز مالی واسطه است که او را به انجام این کار مجبور می کند...
دکتر قرایی مقدم، آسیب‌شناس اجتماعی نیز در این خصوص می‌گوید: هرگاه در یک بخش از جامعه نیاز و تقاضایی وجود داشته باشد، بازار عرضه نیز ایجاد می‌شود؛ اما ایجاد و گسترش این بازارها در بخش درمان نوعی آسیب اجتماعی است که باید از آن جلوگیری شود.
وی فقر، گرانی و تورم را از جمله دلایل بروز این اتفاقات در بحث درمان دانسته و می‌افزاید: باید باید با توسعه مراکز تخصصی درمان ناباروری و رواج امر اهدا در این مقوله از بروز چنین بازارهایی جلوگیری کرد.
** نبود اهدا کننده علت اصلی ورود دلالان در بحث اهدای تخمک و جنین
دکتر محمد ابراهیم پارسانژاد، فوق تخصص نازایی و لاپاروسکوپی نیز در خصوص عوامل موثر در بروز این معضل اجتماعی گفت: در حال حاضر حدود ۶۵ مرکز درمان ناباروری در کشور وجود دارد و ورود دلالان به بحث درمان ناباروری ربطی به هزینه، کمبود مراکز یا نوبت‌دهی ندارد، بلکه عدم وجود اهدا کننده باعث بروز این مشکل شده است.
وی تاکید کرد: روش باروری از طریق لقاح خارج از رحم نیز مانند هر کار دیگری می‌تواند مورد سوء استفاده قرار گیرد که باید با افزایش نظارت‌ها و ایجاد راهکارهای درست از توسعه این حوزه کاری دلالان در این حوزه و تسری آن به سایر بخش‌ها جلوگیری شود.
رئیس سابق انجمن علمی باروری و ناباروری ایران ایجاد بانک اطلاعاتی در زمینه اهدای تخمک و جنین را راهکاری اساسی در جلوگیری از فعالیت دلالان در این حوزه دانسته و افزود: باید اطلاعات دقیق در زمینه اهداکننده و سوابق اهدای تخمک و جینین فرد در یک مرکز اطلاعاتی دقیق ثبت شود چرا که رواج بدون اصول این کار می‌تواند در آینده باعث بروز مشکلاتی چون؛ ازدواج خواهر و برادر در جامعه شود.
پارسانژاد ادامه داد: باید راهکارهای قانونی و شرعی لازم در این خصوص دیده شود تا زمینه حضور دلالان و واسطه‌ها در این بخش و امکان سوءاستفاده آنها کمتر شود.
** سالانه ۱۵۰ هزار زوج به آمار زوج‌های ناباروز در کشور افزوده می‌شود
دکتر محمدرضا نوروزی، عضو هیأت مدیره انجمن باروری و ناباروری ایران با تایید وجود این دلالان در درمان ناباروری گفت: در فرآیند اهدای تخمک یا جنین یکی به دلیل نیاز به بچه‌دار شدن و دیگری به دلیل نیاز مالی دچار مشکل است و واسطه‌ها برندگان اصلی در این فرآیند هستند و گاهی پولی که این افراد کاسب می‌شوند، از پولی که مراکز درمانی می‌گیرند بیشتر است.
این متخصص کلیه و مجاری ادراری تاکید کرد: بحث خرید و فروش تخمک و جنین، امروزه در دنیا به صورت تجارت درآمده و شرکت‌هایی ایجاد شده‌اند که اسپرم‌های اهدایی را پس از انجام آزمایشات و حصول اطمینان از عدم وجود مشکل به فروش می‌رسانند و حتی در برخی موارد بر اساس قد و وزن و رنگ نیز نطفه‌ای که شباهت بیشتری به آنها دارد را لقاح می کنند.
نوروزی در خصوص رقم‌های دریافتی واسطه‌ها اضافه کرد: رقم‌های مختلفی در این زمینه دریافت می‌شود که هیچ معیاری ندارد و به دلیل اینکه اکثر افراد علمی و پزشکان تمایلی برای ورود به این مسائل و سوال و جواب کردن در این خصوص ندارد، ممکن است سوء استفاده‌هایی از این امر صورت بگیرد؛ یعنی مبلغ کمتری سهم دهنده و مبلغ بالاتر سهم واسطه شود.
وی ادامه داد: در حال حاضر با توجه به اینکه این کار خیلی جنبه قانونی ندارد و مراکز درمان ناباروری نیز پایگاه‌ها و دفاتری برای این امر قرار نمی‌دهند، واسطه‌ها در این زمینه بسیار فعال هستند.
** تشویق مردم به اهدا و ایجاد انجمن‌های علمی و مردم نهاد راهکار کوتاه کردن دست دلالان از درمان ناباروری
به گفته نوروزی این افراد نقشی در درمان ندارند و معمولا گیرنده به مراکز درمانی مراجعه می‌کند و در صورتی که مرکز اعلام کند باید برای درمان از روش اهدا استفاده شود، دهنده را واسطه پیدا می‌کند و سایر کارها در مرکز درمانی و بر اساس تعرفه های مصوب صورت می‌گیرد.
وی تاکید کرد: واسطه‌ها کارمندان رسمی مراکز درمانی نیستند اما با توجه به اینکه دهنده و گیرنده را به مرکز معرفی می‌کنند، معمولا شناخته شده هستند.
عضو هیأت مدیره انجمن باروری و ناباروری ایران در ادامه گفت: درست است که این فرآیند به نوعی رفع مشکل دو نفر به عنوان گیرنده و دهنده است اما به دلیل اینکه واسطه‌گری و دلالی در موضوعی به نام انسان است، از نظر اخلاقی مضموم و مورد سوال است.
نوروزی افزود: راهکار مقابله با ورود دلالان و واسطه‌ها به این امر درمانی، تشویق جامعه به اهداء مانند اهدای خون و ایجاد انجمن‌های علمی، حمایتی و مردم‌نهاد مانند انجمن حمایت از بیماران کلیوی در این زمینه است.
وی در خصوص آمار زوج‌های نابارور در کشور تأکید کرد: در حال حاضر ۱۵ درصد زوج‌های جوان در کشور نابارورند و با توجه به اینکه سالانه حدود یک میلیون ازدواج در کشور صورت می‌گیرد،تقریبا ۱۵۰ هزار زوج نابارور هر سال به آمار افزوده می‌شود، طبق برآوردهای صورت گرفته حدود چهار میلیون روج نابارور در کشور وجود دارد و همین آمار بالا اهمیت درمان ناباروری با روش های مختلف را در کشور دو چندان می کند.
به گفته وی بسیاری از زوج‌های نابارور با روش‌های ساده‌ای چون؛ دارو و جراحی‌های سبک قابلیت درمان دارند و حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد زوج‌ها ممکن است به روش‌های کمکی چون لقاح خارج از رحم نیاز پیدا کنند و این روش‌های کمکی حدودا نیمی از این زوج‌های نابارور را بارور می‌سازد؛ اما ۵ تا ۱۰ درصد زوج‌های نابارور (بیش از ۳۰۰ هزار زوج) افرادی هستند که یا مرد نطفه ندارد یا زن از داشتن تخمک محروم است و این افراد با وجود پیشرفت‌های درمان ناباروری، باز هم بچه‌دار نمی‌شوند.
عضو هیأت مدیره انجمن باروری و ناباروری ایران ادامه داد: معمولا مراکز درمان ناباروری سعی می‌کنند از این واسطه‌ها فاصله بگیرند و تنها به دهنده و گیرنده نگاه کنند؛ اما به هر حال این خود اتفاق مالی است که بین دهنده و گیرنده و واسطه به وجود می‌آید و نوعی تجارت در کنار بحث درمان قرار گرفته است.
نوروزی افزود: در حال حاضر مبالغی از حدود ۱.۵ میلیون تومان برای اهدای تخمک، ۱.۵ تا دو میلیون تومان برای اهدای جنین و بیش از ۱۰ میلیون تومان به همراه هزینه‌های طول دوره بارداری برای رحم جایگزین پرداخت می‌شود، البته این رقم‌ها ممکن است در شرایط خاص به صورت افسانه‌ای افزایش پیدا کند.
وی با تاکید بر اینکه کمیته های اخلاق پزشکی در انجمن علمی و وزارت بهداشت این موضوع را مورد بحث قرار می‌دهند، خاطرنشان کرد: در این شرایط باید به شرایط بیمار توجه شود، فردی که تمام زندگی اش در گرو بچه دار شدن است، شاید نتوان این حق را از او گرفت.
** خطر انتقال ژن معیوب و شیوع بیماری‌های عفونی با فعالیت دلالان در بحث انتقال تخمک و جنین
دکتر محمدمهدی آخوندی، رئیس پژوهشگاه ابن سینا در این خصوص معتقد است: به عنوان رئیس پژوهشگاه ابن سینا و رئیس کمیته ملی اخلاق زیستی نگران مباحث اخلاقی در ارتباط با حوزه‌های نوین تکنولوژی و کاربرد آن هستم؛ تاکنون سعی کردیم شرایط و ضوابطی را ایجاد کنیم تا این اقدامات تا حدی درچارچوب‌های قانونی شکل بگیرد؛ اما در این بین هستند افرادی که به دنبال مقاصد سود جویانه خود از درد و رنج مردم به نفع خود سواستفاده می‌کنند.
وی با اشاره به برگزاری چندین سمینار در خصوص اهدای جنین و رحم‌های جایگزین افزود: بنا به درخواست وزارت بهداشت نیز راهنمای روش‌های درمان ناباروری در ارتباط با ارزیابی سلامت در امر اهدای جنین، تخمک و رحم جایگزین سال ۸۹ تهیه و به وزارت بهداشت تحویل داده شد؛ اما این راهنما در مرحله ابلاغ مانده است.
رئیس پژوهشگاه ابن سینا با بیان اینکه این اهدای تخمک از هرگونه اهدای عضوی در دسترس‌تر است، افزود: فردی که متقاضی اعطا یا اهدای تخمک است باید کمتر از ۳۲ سال داشته باشد و از سلامت کامل بر خوردار باشد، بر همین اساس فرد باید از تمامی جنبه‌های مختلف سلامت باروری از دید مسائل عفونی، ژنتیکی، دیابت و سایر بیماری‌های شایع بررسی و ارزیابی شود.
آخوندی با تاکید بر اینکه تمامی مشخصه‌های لازم برای اهداکنندگان تخمک در "گاید لاین" تهیه شده آمده است، ادامه داد: بر این اساس قبل از اهدا، اطلاعات کامل در خصوص این اقدام به اهدا کننده داده می‌شود و اطلاعات لازم در این خصوص مانند اینکه سابقه اهدای قبلی داشته یا خیر اخذ می‌شود، شرایط دریافت کننده و خواسته‌های اهداکننده، مباحث اخلاقی، حقوقی و شرعی باید به اهداکننده گفته شود و دریافت کننده نیز باید شرایط کامل و سلامت متعارف را دارا باشد، باید نیاز واقعی دریافت تخمک را داشته باشد نباید به کسی که از نظر سلامت روانی و اجتماعی دچار مشکل است، تخمک اهدا شود.
به گفته وی پزشکانی که با بی‌توجهی به این مسائل اقدام انجام عمل اهدای تخمک می‌کنند، به تصور خودشان به زوج‌های نابارور کمک کرده‌اند؛ در حالی که در صورت عدم ارزیابی سلامت کامل، قطعا مخاطراتی را به دنبال خواهد داشت.
رئیس پژوهشگاه ابن سینا تاکید کرد: بیش از ۶۰ درصد متقاضیان اهدای تخمک پس از انجام آزمایشات و بررسی‌های لازم رد می‌شوند و کسانی که در معرض ریسک بالا باشند قطعا پذیرفته نخواهند شد.
آخوندی هشدار داد: برخی افراد به دلیل ارتباط‌های چندگانه جنسی، ریسک بالای عفونت‌ها را دارند و ممکن است به دلیل نیازهای مالی متقاضی اهدا باشند.
وی فرهنگ اهدای خون در کشور را نمونه بارز اهدای فداکارانه وبدون انتظار مالی دانست: بر همین اساس این بخش از آسیب‌هایی چون؛ دلالی و مخاطراتی چون؛ انتقال بیماری‌های عفونی به دور است باید در بحث اهدای تخمک و جنین نیز به این سمت حرکت کنیم به طوری که فرد متقاضی با نیتی فداکارانه از متلاشی شدن خانواده‌ای به دلیل ناباروری جلوگیری کند.
رئیس پژوهشگاه ابن سینا تاکید می‌کند: اهدای تخمک نباید زمینه‌ای برای انتقال ژن معیوب در افراد و افزایش بیماری‌هایی چون دیابت و غیره شود؛ در این خصوص منشا خطر بیشتر برای دریافت کننده است.
آخوندی افزود: در حال حاضر اهدای تخمک در مراکز درمانی انجام می‌شود و به دلیل تعداد زیاد موارد و انجام آزمایشات فراوان صف‌های طولانی برای انجام این کار وجود دارد و باید به دنبال اهداکننده قابل قبول باشیم.
وی ادامه داد: مراکزدرمان ناباروری دارای مجوز از وزارت بهداشت منعی برای انجام این کار ندارند اما در برخی از موارد شاهد انجام این کار در مطب‌ها هستیم و در حال خارج شدن از چارچوب‌های ارزیابی صحیح و چند تخصصی است، اگر ارزیابی‌های صحیح انجام شود برای تعداد محدود دو تا چهار بار منعی ندارد اما اگر ارزیابی‌های درست نباشد مخاطراتی را به همراه خواهد داشت.
به گفته مسئولان و کارشناسان بروز ناباروری در زوج‌های جوان در حال افزایش است که یکی از دلایل این امر بالا رفتن سن ازدواج است، افرادی که در سنین بالا ازدواج می‌کنند و با مشکل ناباروری مواجه هستند، فرصت زیادی برای پیگیری روندهای درمانی ندارند و همین امر باعث می‌شود تا به واسطه‌ها اعتماد کنند تا در فرصت کمتری بتوانند به اهدا کننده یا بهتر است بگوییم فروشنده تخمک دسترسی یابند؛ حتی اگر لازم باشد هزینه‌های چند برابر و بدون هیچ مبنای قانونی پرداخت کنند.
کوتاه کردن دست دلالان از این مقوله درمانی امروز نیازمند توجه جدی‌تر مسئولان وزارت بهداشت و ارائه راهکارهای اساسی و قانونی همچون ایجاد بانک اطلاعاتی دقیق در این زمینه، گسترش دفاتر معرفی اهداکنندگان به گیرندگان تخمک و جنین در مراکز درمانی و همچنین اطلاع‌رسانی دقیق و فرهنگ‌سازی در زمینه گسترش فرهنگ اهداء است، مردم نیز باید همان‌طور که در بحث اهدای خون روحیه ایثارگرانه و فداکارانه خود را نشان داده‌اند در امر اهدای تخمک و جنین نیز با همان روحیه به زندگی زوجی که تنها مشکلشان نبود فرزند است، تداومی دوباره بخشند.
مخاطبان محترم گروه اجتماعی مشرق می توانند اخبار، مقالات و تصاویر اجتماعی خود را به آدرس shoma@mashreghnews.irارسال کنند تا در سریع ترین زمان ممکن به نام خودشان و به عنوان یکی از مطالب ویژه مشرق منتشر شود. در ضمن گروه اجتماعی مشرق در صدد است با پیگیری مشکلات ارسالی شما از طریق کارشناسان و مشاوران مجرب پاسخی برای ابهامات مخاطبان عزیز بیابد.
منبع: جهان
